Arbrawf arloesol mewn gofal sy’n pontio cenedlaethau

Gyda chynnydd ym mhoblogaeth pobl hŷn, y pwysau sydd ar arian cyhoeddus a chostau gofal plant, does ryfedd bod ymchwil cynyddol i mewn i ffyrdd newydd o ddarparu gofal.

Mae bron i 625,000 o bobl hŷn dros 65 mlwydd oed yng Nghymru. Darganfuwyd adroddiad diweddar gan The Family and Childcare Trust bod dros 6.4 miliwn o bobl 65 oed a throsodd ym Mhrydain yn byw mewn ardaloedd sydd ddim gyda digon o ofal pobl hŷn i ateb y galw.

Bu arbenigwyr o Brifysgol Bangor, yn cynnwys yr Athro Bob Woods, arbenigydd rhyngwladol mewn ymdriniaeth seico-gymdeithasol, yn gweithio efo cwmni cynhyrchu Darlun i greu rhaglen newydd, Hen Blant Bach, sydd i’w ddarlledu ar 28 Rhagfyr. Mae’r rhaglen ar fformat ffeithiol newydd ar gyfer S4C, a gynhyrchwyd ar y cyd efo Sony Pictures Television.

Yn y rhaglen, daw dwy genhedlaeth annhebygol at ei gilydd i rannu eu gofal dydd mewn canolfan ar gyfer pobl hŷn yng ngogledd Cymru.

Mewn arbrawf cymdeithasol unigryw, mae lleoliad dros dro yn cael ei greu ar gyfer plant meithrin ac oedolion hŷn i rannu amser, lle a gweithgareddau. O dan lygaid barcud tîm o seicolegwyr o Brifysgol Bangor, rydym yn gweld beth sy'n digwydd pan mae’r bwlch oedran yn cael ei bontio - a'r effeithiau trawsnewidiol sy’n bosib.

Gyda chamerâu wedi eu gosod mewn mannau arbennig bydd y gynulleidfa yn gwrando ar pob sibrwd ac yn gwylio pob symudiad wrth i’r ddau grŵp ddod yn un. Oes gan y ddau grŵp oedran yma fwy yn gyffredin nag yr ydym yn meddwl a gallai ‘gofal rhwng cenedlaethau' fod yn ffordd o ddarparu gofal yn y dyfodol?

Fel rhan o’r arbrawf, treuliodd plant o ysgol feithrin Parciau wythnos yng nghanolfan ddydd Maesincla gan gymdeithasu, bwyta a chymryd rhan mewn gweithgareddau gyda’r bobl hŷn sy’n mynd yno.

"Roedd y canlyniadau’n rhyfeddol gan ein bod ni’n gweld newid positif go iawn yn y bobl hŷn yn ystod yr wythnos," meddai Arwyn Evans o gwmni Darlun a gyd-gynhyrchodd y rhaglen gyda Clare Jones. "Gyda chymdeithas sy’n heneiddio a chost gofal plant yn rhoi pwysau ar deuluoedd ifanc, fe all gofal rhwng cenedlaethau fod yn chwyldroadol yn ein cymdeithas."

Bydd Hen Blant Bach yn cynnig cipolwg unigryw i fywyd y bobl hŷn a’r cymeriadau sy’n ymweld â chanolfan ddydd Maesincla.  Trwy’r dagrau a’r chwerthin, byddwn yn sylweddoli bod cyfleoedd i gymdeithasu â phlant yn cynnig llawer mwy na ffordd i hwyluso darpariaeth gofal.

Yn 84 oed, mae Glyn Hughes o Gaernarfon yn ymwelydd cyson â chanolfan ddydd Maesincla ac fe gafodd brofiad dirdynnol yng nghwmni’r plant. O ganlyniad i strôc pymtheg mlynedd yn ôl, tydi lleferydd Glyn ddim yn dda iawn. Oherwydd hynny mae’n mynd yn rhwystredig ac yn gwylltio gyda’i hun yn aml. 

Meddai Dr Nia Williams, Seicolegydd a darlithydd o Ysgol Addysg Prifysgol Bangor: “O safbwynt y plant. Roedd y profiad tri diwrnod yn hynod fuddiol, gwelsom y plant yn datblygu perthynas positif gyda’r henoed, sydd yn sgil cymdeithasol pwysig ynddo’i hun, yn ogystal, gwelsom y plant yn dod yn fwy hyderus wrth iddynt gydweithio ar dasgau.”

Meddai Dr Catrin Hedd Jones, darlithydd Coleg Cymraeg Cenedlaethol mewn dementia yn yr Ysgol Gwyddorau Iechyd:

“Mae’r rhaglen yn rhoi sylw haeddiannol i’r budd cymdeithasol a lles a ddaw o ofal rhyng-genhedlaethau. Mae pobl hŷn yn cael y cyfle i rannu sgiliau bywyd oes ac yn mwynhau cwmni’r plant mewn amgylchedd cefnogol.”

Meddai Elen Rhys, comisiynydd cynnwys S4C: "Mae’r rhaglen yn mynd dan groen un o’r heriau mwya’ ein cymdeithas ni heddiw. Ond mae hi hefyd yn un gynnes, llawn emosiwn ac mae’r pethau bach yn dweud pethau mawr. Rydym ni’n falch iawn ohoni".

Hen Blant Bach
Mercher 28 Rhagfyr 8.25, S4C

Is-deitlau Saesneg

Ar gael i'w wylio eto a s4c.cymru, BBC iPlayer a llwyfannau eraill

Dyddiad cyhoeddi: 22 Rhagfyr 2016